Waar komt de naam Reek vandaan?

Antoon Albers die in de jaren vijftig en zestig hoofd van de school in Reek was, had ooit een mooie verklaring voor de naam Reek. Als je vanuit Velp naar Reek keek, leek het alsof de huizen in een rij stonden of met andere woorden: je zag een reeks huizen. Nou en die huizen noemden ze toen De Reek. Een mooie uitleg. Te mooi om waar te zijn? Niemand weet het en dan is elke verklaring goed.

Hoe oud is Reek?

Dat zullen we nooit te weten komen. Want niemand heeft ooit opgeschreven wanneer het eerste huis gebouwd is en wanneer voor het eerst de naam Reek gebruikt is. Wat we wel weten is dat er uit 1356 een oorkonde stamt waarin staat dat er in Velp een buurtschap is (de Eecte) met als grenzen: 'de steeg tussen de Schevedunc en de Eect enerzijds, en de Rederlandscher Steghe anderzijds, van de Velperbruge tot de Reke toe'. Dat is het oudste gegeven waarin Reek genoemd is. In 1356 bestond er dus een buurtschap met de naam Reke. En dat buurtschap is later uitgegroeid tot het dorp Reek. Daar zullen we het mee moeten doen.

Een eigen parochie

Voor hun kerkelijke plichten zijn de inwoners van Reek aangewezen op de kerk van Velp. In de vijftiende eeuw komt er in het buurtschap een eigen gemeenschapsgevoel en een streven naar onafhankelijkheid op gang. De pastoor van Velp zal dit verlangen naar zelfstandigheid ongetwijfeld met argusogen gevolgd hebben, want een eventuele afscheiding betekent voor zijn parochie een gevoelige financiële aderlating. Toch zien de inwoners van Reek hun inspanning uiteindelijk beloond met een eigen kapel. Wanneer? Ja, ook dat heeft niemand opgeschreven. Wel is zeker dat de kapel er in 1455 staat omdat het in een oorkonde uit dat jaar sprake is van kerkmeester der Capellen aangaande Reeck. Opvallend is dat Reek hier met ck geschreven staat. De kapel is gewijd aan de Heilige Antonius.

De volgende stap is volledige afscheiding. En wederom blijft het jaartal in het ongewisse. Misschien was het 1676 als na een reorganisatie van de bisdommen Luik en Den Bosch de oude toestand weer hersteld wordt. Of is het 1674 als Staatse troepen de kerk van Velp in brand steken.

Nieuwe kerk

In 1790 is de oude kerk vervangen door een nieuw gebouw. Pastoor Borret (Borretstraat) schrijft daar het volgende over:'1790: De kerk werd tot de grond toe afgebroken, waarna de ingezetenen een nieuwe kerk gebouwd hebben van baksteen. De parochianen stookten hiertoe een veldoven en maakten zelf de stenen. Hout was er voldoende in de bossen.'

Alle 712 inwoners uit Reek blijken in 1815 katholiek te zijn, schrijft J.A. Coppens in zijn Nieuwe Beschrijving van het bisdom van 's-Hertogenbosch. In 1822 woont er wel één protestant in Reek. Over de katholieke identiteit van het dorp hoeven we dus niet te twijfelen (de kerk van 1790 op een foto uit 1925). 

Weer een nieuwe kerk

Pastoor Xavier Smits is nog maar goed en wel benoemd in Reek in juni 1923 of hij is al bezig met het ontwikkelen van een plan voor de bouw van een nieuwe kerk. Na enkele weken reeds. Hij vindt de oude kerk bekrompen en bouwvallig. De kerk van Belfeld in Limburg wil pastoor Smits als voorbeeld voor Reek laten dienen.

 (Op de foto de kerk van 1923-1925)

Een eigen gemeente

Corpus

Reek wordt vóór 1794 bestuurd door het corpus, een college bestaande uit twee borgemeesteres, twee schepenen, twee armenmeesters en twee kerkmeesters. De leden van het corpus worden gekozen en ze zijn afkomstig uit de bovenlaag: de gegoeden, de notabelen, de mensen met grond en/of kapitaal. De borgemeesters dragen zorg voor het innen van de belastingen en de schepenen zijn belast met de rechtspraak, het maken van verordeningen en de uitoefening van het dagelijks bestuur. De kerkmeesters zijn verantwoordelijk voor een goede gang van zaken bij het beheer van het kerkgebouw en het kerkvermogen (bezit en inkomsten), terwijl de armenmeesters de armenrenten moeten invorderen. Binnen het Land van Ravenstein (waartoe Reek behoort), vormt Reek samen met Velp een van de vijf SCHEPENBANKEN. Bij een rechtspreking zit de schout op een stoel en de schepenen op banken, vandaar de naam.

Dorpsmunicipaliteit

De bestaande bestuursvorm komt na de inval van de Franse legers in september 1794 op losse schroeven te staan. Diverse leden van het corpus verliezen hun functie, maar hun plaatsen worden niet door andere ingenomen en de taken blijven onuitgevoerd. Niemand weet wie het voor het zeggen heeft. De voormalige Heer van Ravenstein bemoeit zich er niet mee en de Franse legerleiding stelt geen wetten. Er is sprake van een gezagsvacuüm.

Via een volkstemming kiest Reek daarom in 1795 op eigen houtje een dorpsbestuur: de DORPSMUNICIPALITEIT. Het dorp wordt hiermee ook in wereldlijk opzicht onafhankelijk van Velp. De bestuursorganisatie zelf zal in de jaren daarna nog diverse malen wijzigen, maar de zelfstandigheid op plaatselijk niveau blijft.

De gemeenwet van 1851 brengt tenslotte in Reek de gemeenteraad en het college van burgemeesters en wethouders. In 1884 mag Reek zich verheugen op de bouw van een eigen gemeentehuis of raadhuis. Een teken des tijds, want in veel andere dorpen gebeurt hetzelfde. Groot van afmetingen is het niet, het meet slechts 8.86 bij 7.60 meter.

Het gemeentehuis van Reek op een foto uit ca. 1920

Een eigen wapen

In 1813 verbinden Oostenrijk, Rusland en Pruisen zich tegen Frankrijk. De Russen en Pruisen weten geheel Brabant van de Fransen te bevrijden, maar omdat Grave niet in hun strijdplan past, laten zij deze plaats links liggen. De vesting komt hierdoor geheel geïsoleerd te liggen binnen het al vrijgemaakte gebied. Het dwingt de Fransen plundertochten te gaan ondernemen in de omgeving, op zoek naar voedsel et cetera. Ook Reek is herhaalde malen het doelwit van de troepen. Het Hollandse leger bezit te weinig manschappen om de Fransen binnen de stadsmuren te houden en daarom besluit het voorlopige Nederlandse bestuur de bevolking te mobiliseren in een zogenaamde landstorm. Dagelijks kunnen hierdoor 500 man onder de wapenen zijn om samen met de aanwezige legertroepen, te proberen de Fransen af te houden van uitvallen.

De rol die de Reekse landstorm tijdens de bezetting van Grave gespeeld heeft, brengt de burgmeester van Reek op de gedachte het dorp van een wapen te voorzien waarin de heldhaftige houding van de Reekse bevolking tot uiting komt. De burgmeester richt zich tot de Hoge Raad van Adel in Den Haag om hiervoor toestemming te verkrijgen. En dat lukt. De drie letters RRR in het driekleurig schild staan voor Reek, Religi, Regi, en dat betekent dat Reek trouw is aan de kerk en de koning.